Londyn, 10 stycznia 2019r.

JUBILEUSZ 80-LECIA POLSKIEGO UNIWERSYTETU NA OBCZYŹNIE

80 lat temu, 1 grudnia 1939 roku, przy współpracy rządów Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Francuskiej powstał w Paryżu Polski Uniwersytet za Granicą. Utworzony został w czasie, gdy wierzono w szybkie zakończenie wojny. Po upadku Francji kadra akademicka przeniosła się do Londynu, a rząd brytyjski, również w oczekiwaniu na rychłe zakończenie wojny, utworzył dla Polaków tymczasowe polskie wydziały i szkoły akademickie na brytyjskich uczelniach. Powstał wtedy m.in. Polski Wydział Lekarski na Uniwersytecie w Edynburgu, Polski Wydział Prawa w Oxfordzie, Polska Szkoła Architektury w Liverpoolu oraz Polish University College w Londynie. W warunkach zaistniałej po wojnie sytuacji politycznej i masowego osiedlenia emigracji polskiej w Wielkiej Brytanii, polscy akademicy odtworzyli uczelnię emigracyjną pod nową nazwą Polski Uniwersytet na Obczyźnie (PUNO). Zalążkiem PUNO był Polski Uniwersytet za Granicą, od którego PUNO przejął i rozwinął misję edukacyjną i naukową.

Ciągłość historyczna uczelni zaistniała na trzech płaszczyznach: personalnej, ideowej i strukturalnej.

Założyciele uczelni paryskiej, którzy współtworzyli w Londynie od roku 1947 Polski Uniwersytet na Obczyźnie, prowadzili działalność dydaktyczną i naukową zarówno w Paryżu, jak i później w Londynie. Byli wśród nich: profesor Oskar Halecki (1881- 1974), historyk o światowej sławie, wybitny nauczyciel akademicki, przewodniczący Komitetu Organizacyjnego uczelni paryskiej i rektor Polskiego Uniwersytetu za Granicą 1939 – 1940, prorektor PUNO oraz doktor honoris causa PUNO (1971); profesor Stanisław Stroński (1882-1955), filolog, polityk, nauczyciel akademicki oraz wicepremier i minister informacji i dokumentacji w rządzie gen. W. Sikorskiego, profesor PUNO w latach 1951-1955; profesor Marian Kukiel (1885 – 1973), generał dywizji, historyk, nauczyciel akademicki, wiceminister spraw wojskowych w Paryżu i Londynie 1940, w latach 1942-1949 minister obrony narodowej, wieloletni kierownik Katedry Historii Nowożytnej 1953-1973, doktor honoris causa PUNO (1970).

Najstarsze pokolenie profesorów PUNO – ludzie urodzeni w kraju rozszarpanym przez rozbiory, kształceni w Polsce 20-lecia międzywojennego, w etosie niepodległościowym i pracy nad odbudową zniszczonego przez zaborców polskiego społeczeństwa, z życiem rozbitym przez drugą wojnę światową – byli nie tylko akademikami, ale wysokiej rangi wojskowymi, politykami, działaczami, a także ludźmi przez dziesiątki lat wykreślonymi z polskiej historii narodowej przez władze PRL. Dzisiejszy PUNO jest ich dłużnikiem, ale także spadkobiercą ich etosu, bastionem polskości poza krajem, działającym w znacznej mierze społecznie i tak jak oni oddanym polskiej nauce i dydaktyce.

Ideowe cele i etos Polskiego Uniwersytetu za Granicą były ściśle powiązane z misją edukacyjną, jaką stanowiło reprezentowanie wszystkich uczelni krajowych i zachowanie ciągłości nauki polskiej, umożliwienie żołnierzom, ich rodzinom, uchodźcom i emigrantom kontynuowania lub podjęcia studiów w języku polskim poza Polską, a także rozwijanie badań naukowych i upowszechnianie ich wyników na świecie. Misją PUNO jest zachowanie ciągłości nauki i szkolnictwa wyższego poza Polską i służenie wszystkim pokoleniom Polaków, którzy znajdując się poza granicami kraju macierzystego, czy kraju pochodzenia swoich przodków, pragną kontynuować studia akademickie w języku polskim, poszerzać wiedzę o współczesnym świecie, utrzymać kontakt z polską nauką i kulturą. Zadaniem Uczelni jest również promowanie nauki oraz kultury polskiej w kraju osiedlenia i na świecie.

Polski Uniwersytet za Granicą w Paryżu ustanowił w swej strukturze uczelnianej Wydział Humanistyczny oraz Wydział Prawno-Ekonomiczny. W Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie w Londynie podjął działalność jako pierwszy Wydział Humanistyczny, następnie powołane zostały Komisja Wydziałowa Prawnicza i Komisja Wydziałowa Ekonomiczna. Wydział Humanistyczny był wiodącym wydziałem w Paryżu i takim pozostał, gdy działalność w Londynie podjął PUNO.

80-lecie PUNO jest świętem wielkiej, edukacyjnej idei, jaką było i jest ustanowienie polskiej, niezależnej uczelni poza krajem, działającej dla dobra Polaków rozrzuconych po świecie i dla dobra macierzystego kraju – idei, przyjętej przez polską uczelnię powstałą w Paryżu, którą kontynuuje i rozwija przez dziesięciolecia Polski Uniwersytet na Obczyźnie.

W realizacji obecnych celów strategicznych PUNO, w szczególności w celu kształcenia przebywających dziś w Wielkiej Brytanii i innych krajach Polaków, szukających możliwości zdobywania lub kończenia wyższego wykształcenia, niezbędny jest wydatny współudział władz polskich. Według danych brytyjskiego Office for National Statistics w Zjednoczonym Królestwie obecnie oficjalnie przebywa ponad milion Polaków, w tym 900 tysięcy osób przybyłych z Polski od roku 2004. Badania prowadzone na PUNO ujawniają, że średnia wieku dorosłych Polaków w UK to 32 lata; wykształcenie średnie posiada 31%, wyższe – 32%. Polacy zamieszkali w Wielkiej Brytanii przeznaczyli w latach 2004-2016 na podniesienie poziomu życia w kraju ojczystym więcej, niż wyniosła pomoc Unii Europejskiej. W samym tylko roku 2016 wysłali oni do Polski ok. 3 miliardy funtów. Są to w większości ludzie młodzi, którym PUNO pragnie stworzyć możliwości zdobywania wyższego wykształcenia.

Do niniejszego listu załączamy następujące dokumenty potwierdzające obecny status prawny PUNO w Wielkiej Brytanii:

1. Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z 15 grudnia 1952r o nadaniu pełnych praw państwowych szkół akademickich Polskiemu Uniwersytetowi na Obczyźnie (Londyn, Dz.U.RP. nr 4, poz 7).
2. Deklaracja Powiernicza (The Declaration of Trust) z 7 stycznia 1988 roku określająca status i zadania PUNO jako prywatnego uniwersytetu regulowanego przez Komisję Powierniczą dla Anglii i Walii (Charity Commission for England and Wales).
3. Ustawa z dnia 6 lutego 1998 r. o uznaniu stopni naukowych, dyplomów i tytułów zawodowych nadanych przez Polski Uniwersytet na Obczyźnie (Dz.U. nr 37, poz.203).

Mamy nadzieję, że informacje zawarte w tych dokumentach pomogą w wypracowaniu metody, która mimo różnic prawnych między Zjednoczonym Królestwem i Rzeczpospolitą Polską, umożliwi wspomaganie uczelni przez władze Rzeczypospolitej Polskiej w sposób systemowy i trwały, wykorzystując przy tym wieloletni dorobek naukowy i dydaktyczny Polonii, zbudowany wytrwałą i ofiarną pracą, prowadzoną przez dziesięciolecia dla dobra Polaków rozsianych po świecie, a także dla dobra Polski.

Patronat honorowy nad 80-leciem PUNO objął m. in. Prezydent RP – Andrzej Duda.

Rektor i Senat PUNO